Doven en horenden die theater maken voor een doof en horend publiek. Dat is wat ’Hotel Alaska’ gaat over mensen die weglopen van huis en soms zelfs helemaal uit beeld verdwijnen. Per jaar zijn dat in Nederland zo’n 16.000 mensen. Negentig procent is binnen een week weer terecht. Tien procent zou nooit meer terugkeren. De vraag is waarom zij besluiten weg te gaan? En wat ze zouden zeggen als ze ooit weer terug zouden komen? ’Hotel Alaska’ probeert antwoord te geven op deze vragen.
De horende actrice Jantien Koenders en de dove acteur John van Gelder dragen met z’n tweeën de voorstelling. Ze staan naast elkaar op het podium. Een stem klinkt in de zaal. De acteurs vertellen hetzelfde verhaal in gebaren, een verhaal uit de film ’Paris Texas’ van Wim Wenders. Het gaat om een vrouw die weg wil van het leven dat ze leidt. Manlief probeert haar tegen te houden door een koeienbel aan haar voet te binden; mocht ze ’s nachts wegsluipen dan zal het geluid haar verraden. Maar de vrouw stopt een sok in de bel, zodat ze er ongemerkt vandoor kan gaan. Ze rent en ze rent. Als haar man merkt dat ze verdwenen is, gaat hij haar achterna en sleept haar aan haar haren mee terug naar huis. Hij bindt haar vast aan het fornuis. De gebaren van de acteurs zijn bijna even veelzeggend als de stem die door de zaal galmt.
In een volgende scene is de tekst niet te horen maar te zien op een videoscherm. John van Gelder vertelt het verhaal in gebarentaal. Op enkele kreten en zuchten na maakt hij geen enkel geluid.
De acteurs kunnen zich prima verstaanbaar maken met elkaar, ook al spreken ze een andere taal. Ze hebben er zichtbaar lol in elkaars taal eigen te maken; zowel op het podium als na afloop van de voorstelling achter de schermen. In het begin ging dat niet altijd even makkelijk, vertelt Jantien Koenders. Toen ze door regisseur Claire Fleury gevraagd werd om mee te spelen in ’Hotel Alaska’ had ze geen enkele ervaring met gebarentaal. Om toch te kunnen ’praten’ met haar tegenspeler, heeft ze een stoomcursus gekregen van John van Gelder. Hoewel de gebarentaal minder ingewikkeld is dan ze had verwacht, verliepen de repetities in het begin niet altijd even vlekkeloos. „De eerste weken hadden we geen tolk en hadden we moeite om met elkaar te communiceren. Alles gaat langzamer”, zegt Jantien Koenders. Na een maand vroegen ze een tolk aanwezig te zijn bij de repetities.
Ook voor John van Gelder viel de samenwerking met de regisseur en zijn medespeelster in het begin niet mee. Hij werd als kind van anderhalf doof na een oorontsteking. De gebarentaal is zijn eerste taal. Daarnaast kan hij bijna 25 procent van wat mensen zeggen, begrijpen via liplezen en lichaamsmimiek. „Alleen als het niet van die zuinige mondjes zijn hoor”, maakt hij duidelijk via de tolk. Zijn samengetrokken mond spreekt boekdelen. John van Gelder is medeoprichter van Handtheater en heeft al meerdere voorstellingen gemaakt. Het is voor de tweede keer dat hij samen met een horende actrice op de planken staat. En dat is volgens hem een hele andere ervaring. „Ik moest erg wennen aan het acteren met Jantien. Tijdens de repetities moest ik vaak aan Claire vragen of Jantien haar stem wel of niet gebruikte. Om echt met elkaar te acteren, is het prettig om te weten wat mijn medespeelster precies doet.”
Van Gelder kijkt Jantien Koenders aan en gebaart dat hij soms niet snapt wat ze zegt en of ze haar stem gebruikt. Met wilde gebaren maakt Jantien op haar beurt duidelijk dat zij soms ook niks snapt van wat hij ’zegt’. De tolk die erbij zit, hoeft er niet aan te pas komen. „Als we een hele dag gerepeteerd hebben zonder tolk, dan begin ik ’s avonds soms ineens tijdens een gesprek in gebarentaal mee te praten”, zegt Jantien Koenders lachend. Ook Claire Fleury springt moeiteloos in op de gebarentaal van John van Gelder. Je merkt dat zij en Jantien Koenders de gebarentaal zijn gaan waarderen en dat is precies wat John van Gelder hoopt te bereiken met de voorstelling van ’Hotel Alaska’. „Ik ben trots op mijn taal. Met de voorstellingen van Handtheater wil ik het horende publiek laten zien hoe rijk die is. Veel mensen zijn nog nooit in aanraking gekomen met gebarentaal.” Nederland telt ongeveer 18.000 inwoners die de gebarentaal als eerste taal hebben. Met de horenden die ook gebarentaal spreken meegeteld, zijn dat er 35.000.
Bij de voorstellingen van Handtheater, dat in 1990 werd opgericht, is gemiddeld zo’n dertig procent van het publiek doof en zeventig procent horend. „En dat is maar goed ook”, gebaart John gekscherend. Doven zijn veel levendiger in de zaal dan horenden; ze gaan meer in op het acteerwerk door te knikken en te reageren. Ze overleggen meer met elkaar; ’snap jij het, vragen ze dan’. Horend publiek is stiller, fluistert af en toe en beetje, leidt minder af.
’Hotel Alaska’ is het eerste stuk van Claire Fleury voor een doof en horend publiek. Ze heeft er bewust voor gekozen om te werken met een dove en een horende acteur die een gelijkwaardige rol spelen. Op verschillende manieren worden de twee talen vertaald voor het publiek; met videobeelden, tekstfragmenten die je kan horen en zien en de acteurs zelf die elkaar als het ware vertalen. Door de vorm die Fleury heeft gekozen wordt de thematiek van het stuk nog sterker overgebracht. In ’Hotel Alaska’ voert Claire Fleury twee personen op die hun vertrouwde omgeving ontvluchtten. „Niemand verstaat me”, roept Jantien Koenders in het stuk wanhopig uit. De acteurs proberen te begrijpen waarom de ander besloot weg te gaan. De dove acteur vertolkt met zijn gebaren wat de horende actrice zegt en de horende geeft de dove een stem.
Claire Fleury schotelt het publiek geen compleet verhaal voor, maar reikt elke keer een fragment aan. De toeschouwer kan zijn eigen verhaal vinden binnen de scenes die gepresenteerd worden.
Bron: Trouw.nl
